Kiberbioetik Ekspertləri: Genetik Məlumatın Rəqəmsal Müdafiəçiləri
Sahibkartv.az xəbər verir ki, 2030-cu illərdə texnologiyanın sürətli inkişafı ilə genetika və rəqəmsal informasiya texnologiyaları arasında dərin bir əlaqə formalaşacaq. Bu əlaqənin nəticəsində “Kiberbioetik ekspertləri” adlı tamamilə yeni və strateji əhəmiyyət daşıyan bir peşə meydana çıxacaq. Bu mütəxəssislər həm genetik məlumatların qorunması, həm də etik sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi istiqamətində fəaliyyət göstərəcəklər.
Hazırda insanın genetik məlumatları böyük elmi və kommersiya dəyərinə malikdir. Bu məlumatlar tibbi araşdırmalarda, fərdi müalicə planlarında və hətta gələcək xəstəlik risklərinin proqnozlaşdırılmasında istifadə edilir. Lakin genetik məlumatlar yalnız bioloji deyil, eyni zamanda dərin şəxsi və hüquqi dəyərə malikdir. Bu səbəbdən onların bulud bazalarında saxlanılması, süni intellekt vasitəsilə təhlil olunması və digər tərəflərlə paylaşılması ciddi etik və hüquqi çağırışlar yaradır.
Yeni Çağırışlar və Risklər
Sahibkartv.az xəbər verir ki, AI sistemləri yaxın gələcəkdə milyardlarla insanın genetik məlumatını analiz edəcək və müxtəlif məqsədlərlə istifadə olunacaq. Lakin burada sual yaranır: kimə hansı genetik məlumat verilir, hansı əsasla və nə dərəcədə?
Məsələn, bir şirkət sizin genetik məlumatınıza əsaslanaraq sizi müəyyən bir iş üçün uyğun hesab etməyə bilər və ya sığorta şirkəti sizin gələcəkdə xəstələnmək riskinizə görə qiymətləri qaldıra bilər. Bu halların qarşısını almaq üçün Kiberbioetik ekspertlər həmin verilənlərin istifadə məhdudiyyətlərini və etik standartlarını müəyyən edən əsas fiqurlar olacaqlar.
Onlar Nə İş Görəcək?
Kiberbioetik ekspertləri genetik məlumatların toplanması, saxlanması, paylaşılması və təhlili zamanı aşağıdakı sahələrdə işləyəcək:
Rəqəmsal etik qaydaların hazırlanması
Süni intellektlə işləyən genetik analiz sistemlərinin monitorinqi
Genetik diskriminasiyanın qarşısının alınması
Şəxsi məlumatların razılıqla istifadəsinin təmin olunması
Tibbi və genetik tədqiqatlarda şəffaflıq və izahvermə öhdəliyinin təmin olunması
Bu Peşəyə Kimlər Uyğundur?
Bu sahədə çalışacaq mütəxəssislər genetika, bioetika, süni intellekt texnologiyaları, hüquq və informasiya təhlükəsizliyi üzrə dərin biliklərə sahib olmalıdırlar. Ən əsası isə insan hüquqları və etik prinsiplərə dərin bağlılıq bu sahənin əsas təməlidir.
Gələcəyin Cəmiyyətində Rolu
Sahibkartv.az xəbər verir ki, Kiberbioetik ekspertlər təkcə elm və texnologiya sahəsində deyil, ictimai qərarvermə, dövlət siyasəti, səhiyyə idarəçiliyi və təhsil sistemlərində də əhəmiyyətli rol oynayacaqlar. Onlar insanlıq tarixində ilk dəfə olaraq genetik informasiyanın texnoloji təzyiqlərdən qorunması üçün etik səddlər yaradacaq.
