Sahibkartv.az xəbər verir ki, bir çox Avropa ölkələrində tətbiq olunan “Torpaq Analizi Pasportu” sistemi artıq Şərqi Avropada və Mərkəzi Asiyada da fermerlər arasında geniş yayılmağa başlayıb. Bu modelə əsasən, hər bir əkin sahəsi əvvəlcədən laborator analizdən keçirilir və həmin torpağın rəsmi pasportu hazırlanır. Bu pasportda torpağın mexaniki tərkibi, duzluluq göstəriciləri, pH balansı, azot-fosfor-kalium paylanması və mikroelement çatışmazlıqları qeyd olunur. Mütəxəssislər bildirir ki, bu məlumatlar olmadan aparılan əkin “gözüyumulu riskli investisiya” kimi qiymətləndirilir.
Hazırda kartof, buğda, qarğıdalı və soya kimi strateji bitkilər əkilən sahələrdə bu yanaşma xüsusilə effektiv nəticə göstərib. Məsələn, Ukrayna və Polşada bu sistemi tətbiq edən fermerlər bəyan edir ki, əvvəl hektardan 4-5 ton məhsul götürülürdüsə, indi bu rəqəm 8-10 tona qədər yüksəlib. Bunun əsas səbəbi isə gübrələrin əvvəllər “təxminən” verilməsi, indi isə tam ehtiyaca uyğun dəqiq dozada tətbiq edilməsidir. Yəni artıq fermerlər torpağa nə lazım olduğunu analiz əsasında bilirlər və əlavə xərclərə ehtiyac qalmır.
Torpaq pasportu həm də suvarma sisteminin növünü müəyyənləşdirmək üçün baza məlumatı rolunu oynayır. Məsələn, yüksək gilli torpaq suyu ləng saxladığı üçün burada damcı suvarma sistemi deyil, mikro-yağmurlama sistemi daha effektiv sayılır. Əksinə, qumsal torpaqlarda su tez süzüldüyü üçün damcı sistemi daha sərfəlidir. Bu yanaşma sayəsində suya qənaət 40 faizə qədər yüksəlmiş, bitkilərdə strese düşmə halları isə kəskin azalmışdır.
Fermerlər bildirir ki, əvvəllər torpağa yalnız azotlu gübrə verildiyi üçün bitkilər sürətlə böyüyür, lakin dən tutma mərhələsində zəif qalırdı. Halbuki analiz nəticəsində bəlli olur ki, azotla yanaşı fosfor və kalsium balansı da vacibdir. Mütəxəssislər deyir ki, bitki yalnız yaşıl görünməməlidir — o məhsul verməlidir. Bu da balanslaşdırılmış qidalanmadan keçir.
Torpaq Analizi Pasportu sistemi həm də maliyyə institutları üçün yeni imkanlar açıb. Bir çox banklar və aqrar kredit təşkilatları artıq layihə təqdim edən fermerdən sadəcə əkin planı yox, torpaq pasportunu da tələb edir. Çünki bu sənəd layihənin real potensialını göstərir. Beləliklə, kreditlər daha dürüst qiymətləndirilir, risklər azalır və investisiyalar daha düzgün yönləndirilir.
Ekspertlər bildirir ki, bu sistem yalnız böyük fermerlər üçün deyil, kiçik ailə təsərrüfatları üçün də əlçatandır. Çünki hazırda mobil laboratoriyalar mövcuddur və nümunə birbaşa sahədən götürülərək yerində analiz edilir. Bu isə həm vaxt itkisinin qarşısını alır, həm də fermeri əlavə logistikadan azad edir.
Torpaq pasportu təkcə bu gün üçün deyil, gələcək nəsillər üçün də əhəmiyyətli resursdur. Çünki bu sənəd illər üzrə yenilənə bilər və həmin sahədə rotasiya planlaması aparmaq daha asanlaşar. Məsələn, bu il torpaq azotla zəngindirsə, azot sevən bitkilər əkilə bilər. Əgər torpağın gücü tükənibsə, yaşıllandırma səpini (sideratlar) edilərək torpaq dincə buraxılar.
Ekspertlərin fikrincə, bu model yaxın illərdə “məhsuldar əkinçiliyin pasportlu dövrü”nü başlayacaq. Çünki artıq dünya bazarı keyfiyyətli və izlenebilir mənşəyə malik məhsul tələb edir. İxrac üçün ən vacib şərtlərdən biri isə – torpağın sağlamlıq tarixçəsidir. Bu sistem məhz buna xidmət edir.
Fermerlər bunu “sahənin rentgen şəklini çəkmək” adlandırır. Yəni torpağın içində nə baş verdiyini gözlə görmək mümkün olmadığından, analizlər əslində torpağın dilini anlamaq üçün tərcüməçi rolunu oynayır. Bu məlumat olmadan əkinçilik sadəcə şans üzərinə qurulmuş bir oyuna çevrilir.
Bu model xüsusilə bostançılıq və tərəvəzçilik sahəsində də effektiv hesab olunur. Çünki bu bitkilər həssasdır və balanssız torpaqda ya xəstələnir, ya da dad keyfiyyətini itirir. Torpaq pasportu isə məhsulun həm kəmiyyətini, həm də dad keyfiyyətini qorumağa kömək edir.
Mütəxəssislər fermerləri səsləyir: “Torpağınızı tanıyın ki, o da sizi sevindirsin”. Çünki sağlam torpaq sağlam iqtisadiyyatın əsas sütunudur.
