Dünya Ukraynada və Yaxın Şərqdə baş verən hadisələri həyəcanla izlədiyi, bütün dünyada təchizat zəncirlərinin görünməmiş təzyiqə məruz qaldığı bir vaxtda bir nəqliyyat marşrutu sakitcə özünü potensial xilaskar kimi göstərir. Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu kimi də tanınan Orta Dəhliz Çini Qazaxıstan, Xəzər dənizi, Azərbaycan, Gürcüstan, daha sonra Türkiyə və ya Qara dəniz vasitəsilə Avropaya birləşdirən multimodal şəbəkədir.
Orta Dəhliz uzun müddətdir mövcud olsa da, son ayların geosiyasi təlatümləri fonunda yeni təkan alıb. Rusiya və Ukrayna ərazisindən keçən ənənəvi marşrutların bağlanması ilə ölkələr öz malları üçün alternativ yollar axtarırlar, Orta Dəhliz isə bu məqsəd üçün idealdır. O, dəniz nəqliyyatından daha qısa və təhlükəsiz marşrut təklif edir və Rusiya ərazisindən keçən Şimal Dəhlizinə əlverişli alternativdir.
Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı və Dünya Bankı kimi təşkilatlar tərəfindən aparılan son araşdırmalar Orta Dəhlizin bir sıra üstünlüklərini müəyyən edib. Dəniz daşımaları ilə müqayisədə Orta Dəhliz Çindən Avropaya daşınma müddətini bir neçə həftə azalda bilər. Adətən quru yolları dəniz yollarından daha bahalı olsa da, yanacaq qiymətlərinin artması və təchizat zəncirinin pozulması Orta Dəhlizi daha rəqabətli edib. Əsas üstünlüklər arasında yüksək təhlükəsizlik də var: Orta dəhliz nisbətən sabit ölkələrdən keçir ki, bu da dəniz quldurları, siyasi qeyri-sabitlik və digər amillərlə bağlı riskləri azaldır.
Bununla belə, Beynəlxalq Valyuta Fondunun (IMF) son hesabatında qeyd etdiyi kimi, Orta Dəhlizin potensialını tam reallaşdırmaq üçün bir sıra təkmilləşdirmələr aparılmalıdır. Buraya gecikmələri azaltmaq üçün sərhəd keçidi prosedurlarının optimallaşdırılması, nəqliyyat sənədlərinin rəqəmsallaşdırılması və Orta Dəhliz ölkələri üzrə tənzimləmələrin, icazələrin və tariflərin uyğunlaşdırılması yolu ilə avtomatlaşdırmanın artırılması daxildir. IMF analitikləri hesab edirlər ki, marşrut üzrə yüklərin fasiləsiz hərəkəti üçün dəmir yolunun ötürücülük qabiliyyətinin yaxşılaşdırılması, Xəzər dənizində donanmanın genişləndirilməsi və yol şəbəkəsinin inkişaf etdirilməsi zəruridir.
Onlar düşünürlər ki, iştirakçı ölkələr arasında əməkdaşlıq və özəl sektoru bu layihəyə cəlb etmək üçün əlverişli mühit bu məqsədlərə nail olmaq, yəni infrastrukturun zəruri təkmilləşdirilməsi və dəhlizin inkişafının maliyyələşdirilməsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Hələ görüləsi çox şey olsa da, Orta Dəhliz çox ümidverici perspektivlərə malikdir. Artıq marşrut üzrə daşımaların həcmində artım var və iştirakçı ölkələr onu daha da inkişaf etdirmək üçün addımlar atırlar. 2022-ci ildə Azərbaycan, Gürcüstan, Qazaxıstan və Türkiyə Orta Dəhlizin inkişafının sürətləndirilməsi üzrə 2022-2027-ci illəri əhatə edən Yol Xəritəsi imzalayıblar.
Ticarət axınlarının istiqamətinin dəyişdirilməsi
Ukraynadakı müharibə, şübhəsiz ki, Qafqaz və Mərkəzi Asiya (QMA) regionunda ticarət axınlarında dəyişikliklərə katalizator olub. Avropa İttifaqı, Rusiya və ABŞ-a qeyri-karbohidrogen ixracında QMA-nın payı əhəmiyyətli dərəcədə artıb, bu ölkələrin ixrac və idxalında Rusiyanın payı nəzərəçarpacaq dərəcədə azalıb. Təkcə 2022-ci ildə onların qeyri-karbohidrogen ixracında QMA-nın payı müvafiq olaraq 25 %, 22 % və 53 %, qeyri-karbohidrogen idxalında isə müvafiq olaraq 47 %, 43 % və 27 % artıb.
Region eyni zamanda Çinin qeyri-karbohidrogen ixracatındakı payını artırmaqla adıçəkilən ölkə ilə əlaqələrini artırır. Ticarətin bu istiqamətinin dəyişdirilməsi qismən Avropa və Asiya arasında ticarət üçün mühüm alternativ marşruta çevrilmiş Orta Dəhliz boyu yükdaşımaların artması ilə şərtlənir.
Ticarət axınlarının istiqamətini dəyişdirməklə yanaşı, Qafqaz və Mərkəzi Asiya ölkələri qlobal dəyər zəncirlərində də artan iştirak nümayiş etdirirlər. Tacikistan istisna olmaqla, regionun bütün ölkələrində çoxmərhələli ticarət prosesi çərçivəsində ixracın payında artım qeydə alınıb. IMF-nin məlumatına görə, xüsusilə Azərbaycan qlobal dəyər zəncirlərində iştirakının artmasında regional qonşularını qabaqlayır. Bu, ölkənin çoxmərhələli istehsal prosesinin bir hissəsi olan daha çox mal ixrac etməsi deməkdir və bu, qlobal iqtisadiyyata daha dərin inteqrasiyanın göstəricisidir.
Azərbaycan, Gürcüstan, Qazaxıstan, Özbəkistan kimi bəzi ölkələr istehsal və ixracatda hətta xarici resursdan istifadə səviyyəsini üstələyiblər ki, bu da onların ixrac məhsullarının istehsalı üçün idxal etdiklərindən daha çox mal ixrac etməsi deməkdir.
Mövcud vəziyyətin uzunmüddətli geosiyasi nəticələri ola bilər, regionun digər ölkələrlə əlaqələrini gücləndirə və regionda güc balansını potensial olaraq dəyişdirə bilər.
Beləliklə, əminliklə demək olar ki, Orta Dəhliz Çin və Avropa arasında ticarət üçün əlverişli alternativ marşrut olmaqla yanaşı, QMA regionunun iqtisadi inkişafında mühüm rol oynaya bilər. Düzgün investisiya və siyasi iradə ilə Orta Dəhliz bu təlatümlü dövrlərdə əsl ümid yerinə çevrilə bilər.
Orta Dəhliz Şərqlə Qərbi birləşdirən mühüm nəqliyyat arteriyasına çevrilmək potensialına malikdir. Geosiyasi qeyri-sabitlik və pozulmuş təchizat zəncirləri dövründə o, ənənəvi marşrutlara uyğun alternativ ola bilər. İnvestisiya, əməkdaşlıq və dayanıqlı təcrübələrin tətbiqi ilə Orta Dəhliz ticarəti stimullaşdırmaqla yanaşı, həm də regionda inkişaf və sabitliyə töhfə verə bilər.
Ötən il ölkədə yanğınlarda 40 nəfər ölüb
19:11 / 08-02-2025
Robot Çobanlar: Süni İntellektlə Heyvanların İdarə Edilməsi
18:02 / 08-02-2025
DNT Analizi ilə Heyvan Cinslərinin Təkmilləşdirilməsi
17:29 / 08-02-2025
Heyvan Peyininin Alternativ Enerji Mənbəyi Kimi İstifadəsi
17:00 / 08-02-2025
Genetik İnkişafla Daha Sürətli Böyüyən Mal-Qara Yetişdirilməsi
16:31 / 08-02-2025
Heyvandarlıqda Blokçeyn Texnologiyası: Qida Təhlükəsizliyində İnqilab
16:16 / 08-02-2025
Robotlarla Süd Sağımı: Yeni Nəsil Avtomatlaşdırılmış Fermalar
16:14 / 08-02-2025
Alternativ Yem Mənbələri: Mikroalq və İnək Yemi Sənayesində Yeni Dövr
16:00 / 08-02-2025
Azərbaycanın hərbi dənizçiləri Pakistanda çoxmillətli təlimdə iştirak edir
15:13 / 08-02-2025
Fitch: Bu il SOCAR-ın əməliyyat mənfəəti 3,3 milyard dolları keçəcək
15:00 / 08-02-2025
HAMAS daha 3 girovu Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsinə təhvil verib
14:46 / 08-02-2025
İtkin düşən təyyarənin sərnişinlərinin hamısı həlak olub
12:50 / 08-02-2025
Pensiyalarla bağlı vacib MƏLUMAT
12:14 / 08-02-2025
Kafe qumarxana çıxdı - 5 nəfər tutuldu
12:04 / 08-02-2025
“Veteran pulu” nə vaxt artırılacaq?
11:58 / 08-02-2025
XİN: Kiyev Azərbaycan qazının tranzit imkanları üzərində işləyir
11:37 / 08-02-2025
Məhkəmə Trampın USAİD-lə bağlı qərarını blokladı
10:55 / 08-02-2025
DİN-dən xəbərdarlıq: tamamilə yeni dələduzluq növü - ehtiyyatlı olun
10:49 / 08-02-2025
Hərbi hissələrdə görüşə məhdudiyyət qoyuldu
10:02 / 08-02-2025
Toxumçuluqda Süni İntellekt: Dəqiq Seçim və Yüksək Məhsuldarlıq
22:13 / 07-02-2025
İqlimə Dözümlü Yeni Meyvə Sortları: Genetik Tədqiqatların Nəticələri
22:00 / 07-02-2025
Nano-Kapsul Texnologiyası ilə Toxumların Gücləndirilməsi
21:44 / 07-02-2025
Biomühəndisliklə İnkişaf Etdirilmiş Super Toxumlar
21:18 / 07-02-2025
Heyvaçılıqda Yeni Seleksiya Növləri: Daha Şirin və Dözümlü Heyva Sortları
21:00 / 07-02-2025
Avtomatlaşdırılmış Meyvə Yığım Robotları: Fermerlər üçün Yeni Çözüm
21:00 / 07-02-2025
Toxumların DNT Marker Analizi: Keyfiyyət və Verimlilik Təhlili
20:46 / 07-02-2025
Avtomatlaşdırılmış Toxum Yetişdirmə Sistemləri: Laboratoriyadan Tarlaya
20:21 / 07-02-2025
Orta dəhliz: Geosiyasi qeyri-sabitlik şəraitində ticarət üçün ümid yeri
Bölməyə aid digər xəbərlər
Tarix: 20-04-2024, 16:01 Oxunub: 173
Bölməyə aid digər xəbərlər
30-03-2024, 00:15
Azərbaycan regionun ölkələrini Avrasiya nəqliyyat-logistika qovşağı ətrafında birləşdirmək istəyir
11-10-2023, 10:30
"Skripkanı çalan Fransadır" - PREZİDENT QARABAĞDAKI VƏZİYYƏT BARƏDƏ GENİŞ MƏLUMAT VERDİ
13-08-2023, 09:10
Avropa və Asiya arasında Orta Dəhlizinin effektivliyinin qiymətləndirilməsi aparılıb
31-05-2023, 17:07
"Gələn ilin sonuna qədər biz böyük dərinlikdən ilk qaz alacağıq" - PREZİDENTİN ÇIXIŞI
31-05-2023, 16:35
Prezident İlham Əliyev 28-ci Beynəlxalq Xəzər Neft və Qaz Sərgisinin rəsmi açılış mərasimində çıxış edib - YENİLƏNİB-3
10-05-2023, 09:49
Ümummilli Lider Heydər Əliyev - dövlətə və xalqa xidmətin ali meyarını yaratmış tarixi şəxsiyyət
5-03-2023, 08:00
"Bu yaxınlarda Azərbaycan-Özbəkistan İnvestisiya Fondu və Azərbaycan-Qırğız İnkişaf Fondu yaradılmışdır"
9-03-2023, 13:06
Postpandemiya dövründə yeni dünya nizamı - Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün hansı imkanlar açılır?
3-02-2023, 17:16
Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 9-cu, Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 1-ci iclaslarının açılışı olub
25-09-2022, 14:13
Ceyhun Bayramov BMT Baş Assambleyasının 77-ci sessiyasında çıxış edib
13-07-2022, 12:39
Orta Dəhlizin aktivliyini artırmaq üçün bir sıra həllər təklif edilir
29-06-2022, 18:03
Prezident İlham Əliyev Aşqabadda Xəzəryanı Dövlətlərin Dövlət Başçılarının VI Zirvə Toplantısında iştirak edib
16-05-2022, 12:22
Bakı Limanı: “Şimal dəhlizindən keçən yükün böyük bir həcmi mütəmadi olaraq Orta Dəhlizə yönələcək”
5-02-2022, 12:11
"Yeni bazarlarda Azərbaycan qazına ehtiyac var. Biz hazırıq"
28-01-2022, 21:58
YAP-ın şəhər və rayon təşkilatına yeni sədrlər təyin olunub – SİYAHI
27-04-2021, 14:25
“Ağıllı kənd”in təməli qoyuldu, 200 fərdi ev tikiləcək
31-12-2020, 23:10
İlham Əliyev Azərbaycan xalqına müraciət etdi
29-12-2020, 14:29
Bir qrup hərbçimiz “Şuşanın azad olunmasına görə” medalı ilə təltif edildi - SƏRƏNCAM
24-07-2020, 09:42
İlham Əliyevin yanında su təsərrüfatının vəziyyətinə həsr olunmuş müşavirə keçirildi - YENİLƏNİB + FOTO/VİDEO