Sahibkartv.az xəbər verir ki, bir çox Avropa ölkəsində həm qida təhlükəsizliyini, həm də yerli sahibkarları qorumaq üçün yeni sistem tətbiq edilməyə başlanılıb: “Fermerdən birbaşa mətbəxə”. Bu modelə əsasən, otellər, restoranlar və supermarketlər artıq ət məhsullarını böyük distributorlardan deyil, lokal heyvandarlıq təsərrüfatlarından birbaşa alır. Bu, həm məhsulun mənşəyini şəffaflaşdırır, həm də fermerin gəlirini ikiqat artırır.
Əvvəllər bir kiloqram ət fermerdən 3 avroya alınıb 7 avroya satılırdısa, indi bu modeldə qiymət zənciri dəyişir. Təsərrüfat məhsulu 5 avroya birbaşa mətbəxə satır, həm fermer qazanır, həm restoran keyfiyyətli məhsul əldə edir. Restoran sahibləri bildirir ki, bu sistem sayəsində menyularında “bu ət filan kənddə bəslənmiş heyvandan hazırlanıb” kimi qeydlər əlavə olunur və bu, müştəri marağını artırır.
Mütəxəssislər qeyd edir ki, xüsusilə otlaqda bəslənmiş dana və quzu ətlərinə tələbat artıb. İnsanlar artıq təkcə dadına deyil, heyvanın necə bəsləndiyinə də diqqət yetirir. Bu səbəbdən bəzi fermerlər hətta öz təsərrüfatlarında canlı kameralar quraşdırır ki, restoranlar istəsə, heyvanların bəslənmə şəraitini canlı izləyə bilsin.
Bu model həm də mal-qaranın sağlamlıq sənədlərinin rəqəmsallaşdırılmasını zəruri edib. Artıq hər heyvanın elektron pasportu olur — hansı vaksinləri alıb, hansı yemlə bəslənib, nə vaxt kəsimə göndərilib. Bu məlumatlar blockchain sistemi ilə qorunur və dəyişdirilməsi mümkün deyil. Beləliklə, alıcıya təqdim olunan ətin mənşəyi yüz faiz sübut edilmiş olur.
Fermerlər üçün bu yanaşmanın başqa bir üstünlüyü stabillikdir. Çünki əvvəllər qiymət bazardan asılı idi, indi isə restoranla öncədən illik müqavilə bağlanır. Məsələn, restoran hər ay müəyyən kiloqram ət götürməyi öhdəsinə götürür, fermer də həm əkini, həm yem ehtiyatını bu plana uyğun tənzimləyir. Bu, kənd təsərrüfatında planlaşdırıla bilən gəlir modelinin formalaşması deməkdir.
Et bazarında bu sistemin yayılması paralel olaraq yem bazarında da rəqabəti artırır. Çünki artıq heyvanların təkcə kökəməsi yox, etin dad keyfiyyəti də nəzərə alınır. Bu səbəbdən fermerlər arasında “günəbaxan küspəsi ilə bəsləmək daha dadlı edir” və ya “arpa ilə bəslənən heyvanın əti daha yumşaq olur” kimi elmi müzakirələr başlayıb. Bu isə heyvandarlığın yalnız fiziki iş deyil, həm də biliyə əsaslanan peşə olduğunu göstərir.
Bəzi təsərrüfatlar hətta xüsusi “stresssiz kəsim” üsulu tətbiq etməyə başlayıb. Bunun üçün heyvan səs-küysüz və sakit şəraitdə, heç bir qorxu yaşamadan kəsilir. Mütəxəssislər bildirir ki, bu zaman əzələlərdə adrenalin artmır və ətin teksturası daha yumşaq olur. Bu üsul xüsusilə yüksək seqment restoranlar tərəfindən tələb edilir.
İqtisadçılar bildirir ki, bu model yalnız ət bazarında yox, yumurta, pendir və süd məhsullarında da tətbiq edilə bilər. Çünki “istehsalçı ilə istehlakçını yaxınlaşdırmaq” müasir dövrün əsas tendensiyalarından biridir. Supermarketlər yavaş-yavaş aradan çıxır, yerini birbaşa əlaqə tutan fermer platformaları tutur.
Bu sistemin yayılması həm də regionlarda gənclərin heyvandarlığa qayıtmasını stimullaşdırır. Çünki əvvəllər “mal saxlamaq ağırdır, qazancı azdır” deyə bu sahədən imtina edənlər indi görür ki, düzgün model seçilərsə, bu peşə həm sərfəli, həm də prestijlidir. Bir çox gənclər artıq öz təsərrüfatına “butik ət brendi” kimi yanaşır və sosial mediada reklam edir.
Ekspertlərin fikrincə, yaxın gələcəkdə restoranlar “menyumuzda hansı yemək var?” yox, “bu yemək hansı kənddən gəlir?” sualına cavab verməli olacaq. Bu isə kənd təsərrüfatına yeni nəfəs gətirir.
