Avqustun 20-də Azərbaycan BRICS-ə daxil olmaq üçün rəsmi müraciət edib. Bu addımın gözlənilməz olduğunu söyləmək olmaz, çünki iyul ayı ərzində bu barədə söhbətlər gedirdi. Xatırladaq ki, iyulun 3-də Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının Astanada keçirilən Zirvə toplantısı çərçivəsində “Azərbaycan Respublikası ilə Çin Xalq Respublikası arasında strateji tərəfdaşlığın qurulması haqqında Birgə Bəyannamə” qəbul olunub. Bəyannamənin 4.5-ci bəndinə əsasən, Azərbaycan tərəfi BRICS-ə daxil olmaq arzusunu ifadə edib və Çin tərəfi BRICS əməkdaşlığında Azərbaycanın iştirakını alqışlayıb.

BRICS (BRİKS) 2006-cı ildə yaradılıb. Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin, Cənubi Afrika Respublikası, Misir, Efiopiya, İran və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərini özündə birləşdirən hökumətlərarası təşkilatdır. Əvvəlcə investisiya imkanlarını müəyyən edən qruplaşma hökumətləri 2009-cu ildən bəri hər il rəsmi sammitlərdə toplaşan və çoxtərəfli siyasətləri koordinasiya edən vahid geosiyasi bloka çevrilib. 

Bu mövzu ilə bağlı iranlı ekspert Əmir Məhəmmədi Çahaki  suallarını cavablandırıb.

- Azərbaycan BRICS-ə üzv olmaqla hansı iqtisadi fayda əldə edə bilər?

- BRICS-in əsas məqsədi üzv ölkələrin iqtisadi artımını təşviq etməkdir. Üstəlik, BRICS dövlətləri arasında ikitərəfli münasibətlər qarışmamaq, bərabərlik və qarşılıqlı fayda əsasında qurulub. BRICS ölkələri birlikdə dünya ÜDM-nin demək olar ki, dörddə birini yaradır və dünya əhalisinin 42 faizini əhatə edən genişmiqyaslı qlobal bazardır. Təşkilatın iqtisadi konsepsiyasına əsasən, BRICS ölkələrində prioritetlər kənd təsərrüfatı, ticarət, investisiya və mineral xammala verilir. 2025-ci ilə qədər İqtisadi Tərəfdaşlıq Strategiyası Rusiya İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin təşəbbüsü ilə BRICS-ə üzv ölkələrin milli maraqları nəzərə alınmaqla hazırlanıb. Azərbaycanın təşkilata daxil olması ölkəyə bu göstəricilərdən yararlanmaq, o cümlədən ixrac məhsullarının artırılması üçün lazım olan bazarı genişləndirmək istiqamətində böyük imkanlar yaradacaq. Bundan əlavə, Azərbaycanın Rusiya ilə iqtisadi və ticarət əlaqələri inkişaf edib.

Eyni zamanda, BRICS-də iştirak rəsmi Bakıya ölkənin tranzit imkanlarını gücləndirmək üçün bir fürsətdir. Azərbaycan BRICS-də iştirak etməklə təşkilatın iştirakçılarını ölkənin nəqliyyat imkanlarından istifadə etməyə cəlb edə bilər. Şimal-Cənub və Şərq-Qərb marşrutları ilə Azərbaycan ərazisindən yüklərin daşınmasına Rusiya, Çin və Hindistan kimi böyük dövlətlərin cəlb edilməsi ölkəni iqtisadi inkişafı stimullaşdıran ən böyük nəqliyyat qovşağına çevirəcək.

- BRICS ölkələrinin iqtisadiyyatları ilə əməkdaşlıqdan Azərbaycan iqtisadiyyatının hansı sektorları daha çox faydalana bilər?

- İqtisadi baxımdan Azərbaycan iqtisadiyyatı daha çox Qərblə bağlıdır. Azərbaycan ixracının 80 faizi Avropa ölkələrinin payına düşür. Aİ üzvü olmayan Böyük Britaniya, İsrail və İsveçrəni də daxil etsək, bu rəqəm daha da yüksəkdir. İnvestisiya baxımından da rəsmi Bakı daha çox Qərbə bağlıdır. İtaliya uzun illərdir ki, ölkənin ən böyük ticarət tərəfdaşıdır. Azərbaycanın BRICS-də iştirakı ölkə iqtisadiyyatının rəqabət üstünlüklərini gücləndirməyə kömək edəcək. Azərbaycan bu addımları ilə iqtisadi və siyasi münasibətlərin çoxvektorlu formatını yaratmağa çalışır. Azərbaycanın ciddi resurs potensialı var. Eyni zamanda, ölkənin rahat satış bazarlarına ehtiyacı var, daxili iqtisadiyyatın emal seqmentlərini inkişaf etdirmək və yüksək əlavə dəyər əldə etmək vacibdir. Bu baxımdan BRICS çox rahat platformadır.

- BRICS çərçivəsində Azərbaycan üçün yaşıl enerji sahəsində əməkdaşlıq hansı perspektivlərə yol aça bilər?

- Azərbaycan üçün BRICS-ə qoşulmaq onun xarici iqtisadi əlaqələrini şaxələndirmək və yeni ticarət tərəfdaşları əldə etmək baxımından faydalı ola bilər ki, bu da onun məhsulları üçün bazarları genişləndirəcək. Söhbət təkcə neft və qazdan deyil, həm də kənd təsərrüfatı məhsullarından, emaldan, neft-kimya sənayesindən, tikinti materiallarından gedir. Bundan əlavə, BRICS ölkələri - ilk növbədə Çin və Hindistan kimi böyük, sürətlə inkişaf edən iqtisadiyyatlarla əməkdaşlıq Azərbaycana əlavə investisiyalar və yeni layihələrin həyata keçirilməsi üçün imkanlar aça bilər. BRICS-ə qoşulmaq iqtisadiyyatın modernləşdirilməsini sürətləndirmək və qlobal səviyyədə rəqabət qabiliyyətini artırmaq üçün ölkəyə texnologiya cəlb etmək baxımından perspektivli ola bilər. Rəsmi Bakı xüsusilə ölkədə prioritet sahələrdən biri elan edilmiş alternativ, yaşıl enerji sahəsində innovativ inkişaflarda maraqlıdır. Yeri gəlmişkən, Azərbaycan BRICS-ə daxil olan Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri ilə artıq bərpaolunan enerji sahəsində bir sıra iri layihələr həyata keçirir.

- BRICS-ə qoşulmaq Azərbaycana xarici investisiya axınına necə təsir edə bilər?

- Hazırda BRICS həm siyasi dialoq, həm də ümumi iqtisadi platformalar formalaşdırır ki, Azərbaycan bundan faydalana bilər. BRICS-ə qoşulmaq həm investisiya məsələlərində, həm də nəqliyyat logistikası məsələlərində mövqelərin yaxınlaşmasında mühüm töhfə verə bilər. BRICS-ə üzvlük Azərbaycan üçün ABŞ və Aİ ilə münasibətlərdə məhdudiyyət yaratmır. Bütün BRICS ölkələri ABŞ və Avropa İttifaqı ilə, hətta Rusiya ilə qarşılıqlı əlaqədə olur.

- Azərbaycan BRICS-in inkişafına hansı töhfə verə bilər?

- Azərbaycan Cənubi Qafqaz regionunda əsas rol oynayan ölkədir, bölgənin bir növ stabilizatorudur. Bu da BRICS-in blok kimi çox mühüm regionu əhatə etməsinə şərait yaradır. İran Azərbaycanın təşkilata daxil olmasını dəstəkləyir, çünki Tehran Rusiya-Azərbaycan-İran platforması yaratmaq istəyir və onun BRICS-də olması qarşılıqlı faydalı şərtlər əsasında bu üçlüyün möhkəmlənməsinə xidmət edə bilər. Rəsmi Bakının strateji tərəfdaşı olan Çin Azərbaycanın əsas rol oynadığı “Bir kəmər, bir yol” layihəsini təşviq etmək istəyir. Bundan başqa, Şimal-Cənub və Şərq-Qərb yolları müxtəlif qol və birləşmələrlə Azərbaycan ərazisindən keçir. Hindistan da müəyyən şərtlərə görə rəsmi Bakının üzvlüyünə mane olmayacaq.

Azərbaycanın təşkilatda iştirakı tərəflərə həm ticarət dövriyyəsinin artırılması, həm də gələcək dividendlər baxımından perspektivli tranzit marşrutlarından maksimum fayda əldə etmək üçün unikal imkan yaradır. Rəsmi Bakı birləşmənin inkişafına kömək edə bilər, Avrasiya məkanında rifahı, inkişafı və sabitliyi təmin edə bilər. Azərbaycan BRICS-in prioritet tərəfdaşları siyahısında əsas fiqur olmalıdır.