Ramiz Tahirovun oğluna yüksək vəzifə verildi - FOTO
13:36 / 26-02-2025
Prezident və xanımı Xocalı soyqırımı abidəsini ziyarət ediblər - YENİLƏNİB
13:32 / 26-02-2025
Aİ səfiri Xocalı soyqırımının qurbanlarını yad edib
12:32 / 26-02-2025
ABŞ səfirliyi Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsini yad edib
11:29 / 26-02-2025
Səhiyyə naziri: İndiyə qədər 40 plastik cərrahın sənədi təftiş edilib
11:17 / 26-02-2025
Şaxta olacaq, yollar buz bağlayacaq - XƏBƏRDARLIQ
11:11 / 26-02-2025
Markedonov: Azərbaycan hesab edir ki, zaminlərə ehtiyac yoxdur
11:06 / 26-02-2025
Xankəndi, Xocalı və Ağdərədə bayraqlar yarıya qədər endirilib - FOTO
11:00 / 26-02-2025
Bakıda 4 bina sökülür: 1660 manat kompensasiya - VİDEO
10:36 / 26-02-2025
Prezident və xanımı Xocalı soyqırımı abidəsini ziyarət ediblər
10:31 / 26-02-2025
İlham Əliyev Xocalı soyqırımının ildönümü ilə bağlı videoçarx paylaşıb
09:45 / 26-02-2025
Mehriban Əliyeva Xocalı soyqırımının ildönümü ilə bağlı paylaşım edib
09:22 / 26-02-2025
Ukrayna müharibəsində sirlər açılır – ABŞ və Rusiyanın planı nə idi?
09:14 / 26-02-2025
Prezident İlham Əliyev Xocalı soyqırımının ildönümü ilə bağlı paylaşım edib
09:06 / 26-02-2025
Xocalı Soyqırımı: 33 İl Ötür, Amma Unutmadıq!
09:00 / 26-02-2025
Marketlərdə Kassalar Ləğv Edilir: Yeni Alış-Veriş Sistemi Sınaqdan Keçirilir
21:30 / 25-02-2025
E-ticarətin Gələcəyi: 2025-ci ildə Alış-verişin Yeni Üfüqləri
21:19 / 25-02-2025
Yaşlılar üçün Ağıllı Ev Texnologiyaları Geniş Yayılır
20:30 / 25-02-2025
Əl Yüklərini Tanıyan Hava Limanları Pasport Nəzarətini Ləğv Edir
19:30 / 25-02-2025
Elektrikli Avtomobillər üçün Şarj Vaxtı 5 Dəqiqəyə Düşür
18:30 / 25-02-2025
Banklar Filialsız Xidmət Modelinə Keçir
17:30 / 25-02-2025
Metaverse Toyları: Cütlüklər Virtual Reallıqda Evlenməyə Başlayır
17:17 / 25-02-2025
Ukrayna müharibəsində sirlər açılır – ABŞ və Rusiyanın planı nə idi?
Ukrayna müharibəsinin üçüncü ilində ABŞ və Rusiyanın anlaşmaq istəyi üç il öncə bu savaşın niyə başlandığına yenidən diqqət çəkir. Nələr dəyişdi, həqiqətənmi, hər şey qeyri-ənənəvi Trampın Ağ Evə gəlişi ilə bağlıdır, yoxsa müharibə məhz mövcud şərtlərin hazırlanması və geosiyasi müstəvidə mövqelərin bölüşdürülməsi üçün lazım idi?!
Müharibənin Rusiyanın istədiyi kimi getmədiyi, Ukrayna xalqının dirənişinin nəinki Moskvada, Qərbin özündə də düzgün hesablanmadığı həqiqətdir. Lakin baş verənlərdə ənənəvi “Rusiya niyə hücuma keçdi” sualı yox, “Rusiya bütün üstünlüyünə rəğmən niyə hücuma keçdi” sualı açar nöqtələrin ən vaciblərindəndir fikrimcə.
Müharibədən öncə Rusiyanın ABŞ/NATO-ya təqdim etdiyi təhlükəsizlik təminatlarına dair sazişin qəbul edilməsi mümkünsüz idi. Vaşinqton bundan imtina etsə də, Paris və Berlin Moskvanın istədiyini verməyə hazır idilər, hətta Makron və Şolts Putinin ayağına qədər gəldi, çünki başlaya biləcək müharibənin əsas hədəflərindən birinin Avropa olduğunu bilirdilər.
- Ukraynanın NATO-ya girişinə icazə vermirlər;
- Donbasda separatçıları yüksək statusla təmin edirlər;
- Rusiyanın iştirakı ilə Avropanın yeni təhlükəsizlik arxitekturasını qururlar;
Bu, Rusiyanın tələblərinin qəbul edilməsi demək idi və Moskva razılaşsaydı:
- təhlükəsizlik təminatını tam olmasa belə, müəyyən mənada Avropadan alır,
- genişlənməsini təhlükə kimi gördüyü NATO-nu daxildən parçalayır,
- enerji resurslarını ixrac etdiyi Avropa bazarını itirmirdi.
Putinin ABŞ/NATO qarşısında əli zəif deyildi, lakin üstünlüyündən imtina edərək, Ukraynaya hücum etdi. Bu müharibədə Rusiyanın iki əsas hədəfi vardı:
Birincisi, SSRİ-nin dağılmasından sonra üzləşdiyi beynəlxalq şərtlərin bir gün xeyrinə dəyişəcəyi gözləntisi;
İkincisi, qlobal güc kimi qəbul olunması, təsir zonalarının tanınması;
2020-ci ildən etibarən dünyanın dəyişməyə başlayan siyasi səhnəsində baş verənlər Rusiyanın “qlobal güc” kimi qəbul edilməsk perspektivini sual altına saldı. Qərbdə Avropa güc mərkəzi olmaq yolunda irəliləyir, Şərqdə Çin yüksələn gücə çevrilirdi. Çinin dünyanın ikinci əsas qütbü olacağı qaçılmazdır. Pekinin genişlənməsi həm də Rusiya üçün coğrafi baxımdan da təhlükəli idi. “Soyuq müharibə”dən sonra yaranmış mövcud şərtlərin dəyişdiyi vaxt Rusiyanı Çin və Avropa arasında sıxılmış – Pekinin qurduğu nəqliyyat şəbəkəsindəki dəhlizlərdən biri kimi “regional güc” perspektivi gözləyirdi.
Və ən mühüm detal odur ki, Rusiyanı gözləyən təhlükə ABŞ üçün də risklər təşkil edirdi:
1. Avropa üzərində təsiri zəifləyir: NATO-ya qarşı alternativ təhlükəsizlik sisteminin qurulması önə çıxır;
2. Yüksələn Çin ABŞ-ın əsas güc olduğu təkqütblü geosiyasi şərtlərin dəyişməsi, iki və daha çox güc mərkəzinin olacağı reallığını yaradır;
ABŞ-a Avropanın güc mərkəzi olmasına imkan verməmək – qitə üzərində təsirini yenidən gücləndirmək, Çinin önünü kəsmək – əsas güc olduğu sistemi qorumaq, Rusiyaya “qlobal güc” kimi qəbul edilmək – bu perspektivə təhlükə olan Çini dayandırmaq, yaxud ən azı onunla hesablaşmağa məcbur etmək lazım idi. Ukrayna müharibəsinin təməlində məhz bu amillərin – geosiyasi mübarizənin dayandığını deyə bilərik.
Müharibə Rusiyanın hesabladığı kimi baş tutmasa da, hücumun başlandığı ilk vaxtdan günümüzə qədərki dövrə qədər siyasi nəticələr gözlənildiyi kimi oldu:
- Avropa Rusiya təhlükəsinə (Bu, həm də NATO-nun yaranma fəlsəfəsinin yenidən aktuallaşdırılması idi) qarşı ABŞ-ın çətiri altına qayıtdı – köhnə təhlükəsizlik sistemi saxlanıldı, Çinlə əməkdaşlıq xəttini inkişaf etdirərək, “güc mərkəzi”nə çevrilməsinin yolu tıxandı;
- Rusiya Qərbi, Çini və regional oyunçuları onunla hesablaşmağa məcbur etdi;
Burada iki məqam xüsusilə önəmlidir.
Birincisi, müharibəyə görə Çinin Avropa bazarına uzanan və onu Avrasiyada əsas gücə çevirəcək “bir kəmər bir yol” layihəsi problemlərlə üzləşdi, xüsusilə Qara dəniz habının dağılması fonunda: bununla Pekinin ikinci qütb kimi ABŞ-a alternativ güc olması ən azından müəyyən müddətə də olsa çətinləşib;
İkincisi, ABŞ üçün ikinci “qlobal güc”ün potensial təhlükə kimi gördüyü Çindən fərqli olaraq, daha zəif Rusiyanın olması sərfəlidir: Vaşinqton Moskvadan Pekinin genişlənməsi önündə sədd kimi də istifadə etmək niyyətindədir; müharibə boyunca “ABŞ Rusiyanı dağıtmağı planlaşdırır” yanaşmasının doğru olmadığı görünür, çünki dağılmış Rusiya Avropa və Asiyadakı ölkələr üzərində Çinin təsirini genişləndirəcək amildir, bu baxımdan, zəif və idarəolunan Rusiyanın mövcudluğu Vaşinqtona lazımdır;
Bütün bunların fonunda müharibənin daha dərin səbəblərinin olduğu – Ukraynanın geosiyasi mübarizədə meydan – poliqon kimi istifadə edildiyi görünür.
Üç il sonra Trampın Putinlə anlaşması da Ağ Evə qeyri-ənənəvi siyasətçinin gəlişindən daha çox, Ukrayna müharibəsində hədəflərin başa çatması – Avropa və Çinin qarşısının alınması, 2022-ci ildə Baydenin də dediyi “yeni dünya nizamında ABŞ-ın liderliyini qorumaq” planında ilk mərhələnin icra edilməsindən qaynaqlanır. Yeni mərhələdə qarşıdurma coğrafiyaları dəyişəcək. Bu kontekstdə Rusiyanın ABŞ üçün Ukrayna müharibəsindən sonra hansı xidməti göstəcəyi xüsusilə önəmlidir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Ukrayna müharibəsinin üçüncü ilində ABŞ və Rusiyanın anlaşmaq istəyi üç il öncə bu savaşın niyə başlandığına yenidən diqqət çəkir. Nələr dəyişdi, həqiqətənmi, hər şey qeyri-ənənəvi Trampın Ağ Evə gəlişi ilə bağlıdır, yoxsa müharibə məhz mövcud şərtlərin hazırlanması və geosiyasi müstəvidə mövqelərin bölüşdürülməsi üçün lazım idi?!
Müharibənin Rusiyanın istədiyi kimi getmədiyi, Ukrayna xalqının dirənişinin nəinki Moskvada, Qərbin özündə də düzgün hesablanmadığı həqiqətdir. Lakin baş verənlərdə ənənəvi “Rusiya niyə hücuma keçdi” sualı yox, “Rusiya bütün üstünlüyünə rəğmən niyə hücuma keçdi” sualı açar nöqtələrin ən vaciblərindəndir fikrimcə.
Müharibədən öncə Rusiyanın ABŞ/NATO-ya təqdim etdiyi təhlükəsizlik təminatlarına dair sazişin qəbul edilməsi mümkünsüz idi. Vaşinqton bundan imtina etsə də, Paris və Berlin Moskvanın istədiyini verməyə hazır idilər, hətta Makron və Şolts Putinin ayağına qədər gəldi, çünki başlaya biləcək müharibənin əsas hədəflərindən birinin Avropa olduğunu bilirdilər.
- Ukraynanın NATO-ya girişinə icazə vermirlər;
- Donbasda separatçıları yüksək statusla təmin edirlər;
- Rusiyanın iştirakı ilə Avropanın yeni təhlükəsizlik arxitekturasını qururlar;
Bu, Rusiyanın tələblərinin qəbul edilməsi demək idi və Moskva razılaşsaydı:
- təhlükəsizlik təminatını tam olmasa belə, müəyyən mənada Avropadan alır,
- genişlənməsini təhlükə kimi gördüyü NATO-nu daxildən parçalayır,
- enerji resurslarını ixrac etdiyi Avropa bazarını itirmirdi.
Putinin ABŞ/NATO qarşısında əli zəif deyildi, lakin üstünlüyündən imtina edərək, Ukraynaya hücum etdi. Bu müharibədə Rusiyanın iki əsas hədəfi vardı:
Birincisi, SSRİ-nin dağılmasından sonra üzləşdiyi beynəlxalq şərtlərin bir gün xeyrinə dəyişəcəyi gözləntisi;
İkincisi, qlobal güc kimi qəbul olunması, təsir zonalarının tanınması;
2020-ci ildən etibarən dünyanın dəyişməyə başlayan siyasi səhnəsində baş verənlər Rusiyanın “qlobal güc” kimi qəbul edilməsk perspektivini sual altına saldı. Qərbdə Avropa güc mərkəzi olmaq yolunda irəliləyir, Şərqdə Çin yüksələn gücə çevrilirdi. Çinin dünyanın ikinci əsas qütbü olacağı qaçılmazdır. Pekinin genişlənməsi həm də Rusiya üçün coğrafi baxımdan da təhlükəli idi. “Soyuq müharibə”dən sonra yaranmış mövcud şərtlərin dəyişdiyi vaxt Rusiyanı Çin və Avropa arasında sıxılmış – Pekinin qurduğu nəqliyyat şəbəkəsindəki dəhlizlərdən biri kimi “regional güc” perspektivi gözləyirdi.
Və ən mühüm detal odur ki, Rusiyanı gözləyən təhlükə ABŞ üçün də risklər təşkil edirdi:
1. Avropa üzərində təsiri zəifləyir: NATO-ya qarşı alternativ təhlükəsizlik sisteminin qurulması önə çıxır;
2. Yüksələn Çin ABŞ-ın əsas güc olduğu təkqütblü geosiyasi şərtlərin dəyişməsi, iki və daha çox güc mərkəzinin olacağı reallığını yaradır;
ABŞ-a Avropanın güc mərkəzi olmasına imkan verməmək – qitə üzərində təsirini yenidən gücləndirmək, Çinin önünü kəsmək – əsas güc olduğu sistemi qorumaq, Rusiyaya “qlobal güc” kimi qəbul edilmək – bu perspektivə təhlükə olan Çini dayandırmaq, yaxud ən azı onunla hesablaşmağa məcbur etmək lazım idi. Ukrayna müharibəsinin təməlində məhz bu amillərin – geosiyasi mübarizənin dayandığını deyə bilərik.
Müharibə Rusiyanın hesabladığı kimi baş tutmasa da, hücumun başlandığı ilk vaxtdan günümüzə qədərki dövrə qədər siyasi nəticələr gözlənildiyi kimi oldu:
- Avropa Rusiya təhlükəsinə (Bu, həm də NATO-nun yaranma fəlsəfəsinin yenidən aktuallaşdırılması idi) qarşı ABŞ-ın çətiri altına qayıtdı – köhnə təhlükəsizlik sistemi saxlanıldı, Çinlə əməkdaşlıq xəttini inkişaf etdirərək, “güc mərkəzi”nə çevrilməsinin yolu tıxandı;
- Rusiya Qərbi, Çini və regional oyunçuları onunla hesablaşmağa məcbur etdi;
Burada iki məqam xüsusilə önəmlidir.
Birincisi, müharibəyə görə Çinin Avropa bazarına uzanan və onu Avrasiyada əsas gücə çevirəcək “bir kəmər bir yol” layihəsi problemlərlə üzləşdi, xüsusilə Qara dəniz habının dağılması fonunda: bununla Pekinin ikinci qütb kimi ABŞ-a alternativ güc olması ən azından müəyyən müddətə də olsa çətinləşib;
İkincisi, ABŞ üçün ikinci “qlobal güc”ün potensial təhlükə kimi gördüyü Çindən fərqli olaraq, daha zəif Rusiyanın olması sərfəlidir: Vaşinqton Moskvadan Pekinin genişlənməsi önündə sədd kimi də istifadə etmək niyyətindədir; müharibə boyunca “ABŞ Rusiyanı dağıtmağı planlaşdırır” yanaşmasının doğru olmadığı görünür, çünki dağılmış Rusiya Avropa və Asiyadakı ölkələr üzərində Çinin təsirini genişləndirəcək amildir, bu baxımdan, zəif və idarəolunan Rusiyanın mövcudluğu Vaşinqtona lazımdır;
Bütün bunların fonunda müharibənin daha dərin səbəblərinin olduğu – Ukraynanın geosiyasi mübarizədə meydan – poliqon kimi istifadə edildiyi görünür.
Üç il sonra Trampın Putinlə anlaşması da Ağ Evə qeyri-ənənəvi siyasətçinin gəlişindən daha çox, Ukrayna müharibəsində hədəflərin başa çatması – Avropa və Çinin qarşısının alınması, 2022-ci ildə Baydenin də dediyi “yeni dünya nizamında ABŞ-ın liderliyini qorumaq” planında ilk mərhələnin icra edilməsindən qaynaqlanır. Yeni mərhələdə qarşıdurma coğrafiyaları dəyişəcək. Bu kontekstdə Rusiyanın ABŞ üçün Ukrayna müharibəsindən sonra hansı xidməti göstəcəyi xüsusilə önəmlidir.
Tarix: Bu gün, 09:14 Oxunub: 6
Bölməyə aid digər xəbərlər
18-12-2024, 14:44
İlham Əliyev Dmitri Kiselyova müsahibə verdi - Yenilənib
21-10-2024, 09:00
Fransa Ukraynanın dağıdılmasını dəstəklədi: "Zelenski planı" qlobal fəlakət ssenarisinə çevrilir
20-09-2024, 09:08
NATO-nun baş katibi Stoltenberq: Güneydə Türkiyə olmadan Avropa qitəsinin təhlükəsizliyini proqnozlaşdırmaq mümkün deyil
28-08-2024, 17:09
Fransada keçirilən növbədənkənar seçkilərdən 2 aya yaxın vaxt keçməsinə baxmayaraq, hökumət hələ də formalaşmayıb.
5-07-2024, 17:38
Prezident Ərdoğan Qazaxıstandan qayıtdıqdan sonra danışdı: Putinlə Əsədi dəvət edə bilərik
17-06-2024, 13:04
Müharibə, hansı müharibə? Putin Ukraynanın işğalına göz yummaq istəyən yeni biznes tərəfdaşlarını cəlb etməyə çalışır
11-06-2024, 14:00
Erden Timur istefa verdi: Başqa yolum yoxdur!
12-10-2023, 15:00
Fermerlərə böyük zərər vuran 3-cü şəxslər kimdir? – MÜSAHİBƏ
11-10-2023, 10:30
"Skripkanı çalan Fransadır" - PREZİDENT QARABAĞDAKI VƏZİYYƏT BARƏDƏ GENİŞ MƏLUMAT VERDİ
10-05-2023, 09:49
Ümummilli Lider Heydər Əliyev - dövlətə və xalqa xidmətin ali meyarını yaratmış tarixi şəxsiyyət
3-02-2023, 17:16
Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 9-cu, Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 1-ci iclaslarının açılışı olub
27-06-2022, 09:15
İlham Əliyev Kəlbəcərdə “N” saylı hərbi hissənin açılışında iştirak edib
16-06-2022, 18:35
Prezident İlham Əliyev IX Qlobal Bakı Forumunda çıxış edib - YENİLƏNİB-3
16-04-2022, 20:30
Maddi problemlərə görə teatrdan ayrılan Taleh Yüzbəyov: “Sənət sevgisi ilə ailəmə baxa bilmirdim” - MÜSAHİBƏ
30-08-2021, 11:56
İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva Şuşada Vaqif Poeziya Günlərinin açılışında - YENİLƏNİB + FOTO
11-05-2021, 08:29
"Biz Azərbaycan ilə Ermənistan arasında münasibətlərin normallaşmasına səmimi qəlbdən maraq göstəririk"
27-04-2021, 14:25
“Ağıllı kənd”in təməli qoyuldu, 200 fərdi ev tikiləcək
31-12-2020, 23:10
İlham Əliyev Azərbaycan xalqına müraciət etdi
24-07-2020, 18:07
Rəna xanım Paşayevanın xatirəsinə: “Əlvida, gözəl insan”
24-07-2020, 09:42
İlham Əliyevin yanında su təsərrüfatının vəziyyətinə həsr olunmuş müşavirə keçirildi - YENİLƏNİB + FOTO/VİDEO
