Startaplar Sürdürülebilir Tikinti Materiallarını Yenidən Kəşf Edir
13:51 / 18-10-2024
Bu şəxslərə ictimai nəqliyyat pulsuz olacaq
13:39 / 18-10-2024
Davamlı Sahibkarlıq: Ekoloji Startaplar Qlobal Bazara Nüfuz Edir
13:22 / 18-10-2024
Qlobal Musiqi Platformaları Yeni Nəsil Sənətçilərə Yol Açır
13:18 / 18-10-2024
Sahibkarlar Uğur Sırlarını Paylaşır: “Fail Fast, Learn Faster”
13:15 / 18-10-2024
Tikinti materialları bahalaşdı - QİYMƏTLƏR
13:13 / 18-10-2024
Süni İntellekt Təhsil Sektorunu Yenidən Şəkilləndirir
13:10 / 18-10-2024
Avropanın Startap Mərkəzi: Berlin Sahibkarlar Üçün Yeni İmkanlar Yaradır
13:08 / 18-10-2024
Rəqəmsal İnqilab: Sənət Dünyası Metaverseyə Keçir
13:06 / 18-10-2024
COP29 vaxtı sms icazə olacaq? - RƏSMİ CAVAB
12:29 / 18-10-2024
Milli Məclis Prezident və Birinci vitse-prezidentə məktub ünvanlayıb
11:27 / 18-10-2024
Pensiya alanlar üçün ŞAD XƏBƏR - Artımlar bu tarixdən olacaq
11:24 / 18-10-2024
Türkiyədə ağır qəza - 6 ölü, 25 yaralı
11:09 / 18-10-2024
Qəbələdə evlərdən çıxan tüfənglər, öldürülən iki nəfər... - Təfərrüat
11:05 / 18-10-2024
HƏMAS lideri ölümündən dəqiqələr əvvəl - Video
11:01 / 18-10-2024
İran səfirliyi Azərbaycanı təbrik edib
10:51 / 18-10-2024
Vardanyan barədə qərar verildi
10:45 / 18-10-2024
Ermənistandakı qərbyönlülər üçün biabırçılıq - Abovyandan XƏBƏRDARLIQ
10:17 / 18-10-2024
“Google” Azərbaycan bayrağının rənglərində dudl hazırlayıb
10:14 / 18-10-2024
Rusiya Qazaxıstanı cəzalandırır? - QADAĞA
10:10 / 18-10-2024
ABŞ İrana görə onlara sanksiya tətbiq etdi
10:05 / 18-10-2024
Dövlətdən 80 manat alacaq şəxslərin NƏZƏRİNƏ! - Fəaliyyətə başladı
10:01 / 18-10-2024
Xudafərin körpüsünün işğaldan azad olunmasından dörd il ötür
10:00 / 18-10-2024
Azərbaycanda binaya ildırım düşdü - ölən və xəsarət alanlar var (FOTO/VİDEO)
09:57 / 18-10-2024
Yol polisi sürücülərə müraciət etdi
09:52 / 18-10-2024
Noyabrda bu tarixlərdə iş olmayacaq
09:47 / 18-10-2024
Bu gün Azərbaycanın Müstəqilliyinin Bərpası Günüdür
09:33 / 18-10-2024
Hakan Fidan: "Azərbaycanla bəzi məsələlərdə bir dövlət kimi çıxış edirik"
09:00 / 18-10-2024
Ərdoğan Mirzoyanı qəbul edəcək
22:00 / 17-10-2024
Alimlər Türkiyədə qeyri-adi geoloji proses aşkar etdi - Nə baş verir?
Alimlər dağların təkcə litosfer plitələrinin toqquşmasından sonra yarana bilməyəcəyini "gördülər”.
Alimlər planetdə kifayət qədər qəribə bir proses aşkar ediblər ki, bu proses zamanı yer qabığı ortada, böyüyən dağ silsilələrinin altında yerləşən təbəqəyə "damlaya" bilər. "Litosfer damcısı" And dağlarının altında, Mərkəzi Asiyada, Kanadanın qərb sahillərində, həmçinin ABŞ-da, Sakit okeanın şimal-qərbində baş verir. Bundan əlavə, geoloqlar Türkiyənin Anadolu yaylasında da oxşar prosesin baş verdiyini aşkar ediblər.
Qaynarinfo xəbər verir ki, əldə edilən məlumatların Venera və ya Mars kimi planetlərdə dağların və hövzələrin necə qurulduğuna aydınlıq gətirə bilər, burada Yerdəki kimi relyef formaları yaratmaq üçün bir-birinə çırpılan heç bir hərəkətli tektonik plitə yoxdur.
"Bu, tektonikanın plitələrin olmadığı planetlərdə necə işləyə biləcəyini anlamaqdan ibarətdir" deyən Toronto Universitetinin tektonofizika üzrə doktorantı, tədqiqat müəllifi A. Julia Andersenin fikrincə, Yer Günəş sistemində bizə məlum olan lövhələrə malik yeganə planetdir, baxmayaraq ki, digər planetlər də düz deyil.
Tədqiqatçılar deyirlər ki, vulkan püskürmələri bu planetlərin səthinə lava tökə bilər. Lakin yer qabığından və nisbətən kövrək üst mantiyadan ibarət litosfer xüsusilə qalınlaşdıqda relyef formaları da yarana bilər.
Dağlar aşağı litosferdə böyük təzyiq yaradır və yüksək zirvələrin altında yüksək təzyiq zonalarında yeni minerallaşma baş verə bilər. Bu minerallardan bəziləri "aşağı səviyyəli" mantiyadan daha sıxdır:
"İstənilən fiziki sistemdə, daha yüksək sıxlığa malik bir material daha aşağı sıxlığa malik bir materialın üstündə olarsa, batır və ya damlayır".
Tədqiqatda iştirak etməyən Ceorcia Tex geofiziki Mitçel Makmillanın sözlərinə görə, bu fikir mübahisəli olaraq qalır. O, böyük ehtimalla Yer kürəsində "litosfer damlaması"nın baş verdiyinə inansa da, onun sözlərinə görə, bu prosesin əlamətlərini ayırmaq çətin ola bilər.
Onlardan biri odur ki, "litosfer damcısı" yer qabığını qırışmış silsilələr və dərələrə çəkərək kiçik dağlar əmələ gətirə bilər. Ancaq Türkiyədə belə "gizli damcı əmələ gəlməsi" əlamətləri yox idi. Əvvəlki tədqiqatlar göstərib ki, böyük Anadolu yaylasının altındakı yer qabığından keçən seysmik dalğalar orta hesabla daha sürətli yayılır və bu da bu bölgələrdə sıxlıq və temperatur fərqlərini göstərir.
Səthdə qəribə bir şeyin baş verdiyini göstərən yeganə əlamət, yaylanın cənub hissəsində təxminən 4,196 kvadrat kilometr sahəsi olan qeyri-müəyyən şəkildə müəyyən edilmiş dairəvi çökəklik olan Konya hövzəsi idi.
Andersen və onun komandası hövzənin topoqrafiyasının geofiziki analizini aparıb və bu böyük çökəkliyin əmələ gəlməsini simulyasiya etmək üçün laboratoriya skamyasında təcrübə qurublar. Onlar orta mantiyanı təmsil etmək üçün qalın, yapışqan polimerdən, daha sərt üst mantiya üçün isə gil və polimer qarışığından istifadə etdilər, sonra hər şeyi silikon və keramika qabığı ilə örtdülər. Onlar tək qalanda gil-polimer təbəqəsi süni mantiyaya "damlamağa” başlayıb. Maraqlıdır ki, yuxarıdakı "qabıq" pozulmayıb. Daha sonra səthi ləkəsiz qoyan ikinci damcılama prosesi başlayıb. Əsl Konya hövzəsinin təhlili göstərir ki, eyni şey orada da baş verir.
"Nature Communications" jurnalında dərc olunan araşdırma, oxşar prosesin dünyanın bir çox dağ silsiləsi ətrafında baş verə biləcəyini göstərir.
Bölməyə aid digər xəbərlər
Alimlər dağların təkcə litosfer plitələrinin toqquşmasından sonra yarana bilməyəcəyini "gördülər”.
Alimlər planetdə kifayət qədər qəribə bir proses aşkar ediblər ki, bu proses zamanı yer qabığı ortada, böyüyən dağ silsilələrinin altında yerləşən təbəqəyə "damlaya" bilər. "Litosfer damcısı" And dağlarının altında, Mərkəzi Asiyada, Kanadanın qərb sahillərində, həmçinin ABŞ-da, Sakit okeanın şimal-qərbində baş verir. Bundan əlavə, geoloqlar Türkiyənin Anadolu yaylasında da oxşar prosesin baş verdiyini aşkar ediblər.
Qaynarinfo xəbər verir ki, əldə edilən məlumatların Venera və ya Mars kimi planetlərdə dağların və hövzələrin necə qurulduğuna aydınlıq gətirə bilər, burada Yerdəki kimi relyef formaları yaratmaq üçün bir-birinə çırpılan heç bir hərəkətli tektonik plitə yoxdur.
"Bu, tektonikanın plitələrin olmadığı planetlərdə necə işləyə biləcəyini anlamaqdan ibarətdir" deyən Toronto Universitetinin tektonofizika üzrə doktorantı, tədqiqat müəllifi A. Julia Andersenin fikrincə, Yer Günəş sistemində bizə məlum olan lövhələrə malik yeganə planetdir, baxmayaraq ki, digər planetlər də düz deyil.
Tədqiqatçılar deyirlər ki, vulkan püskürmələri bu planetlərin səthinə lava tökə bilər. Lakin yer qabığından və nisbətən kövrək üst mantiyadan ibarət litosfer xüsusilə qalınlaşdıqda relyef formaları da yarana bilər.
Dağlar aşağı litosferdə böyük təzyiq yaradır və yüksək zirvələrin altında yüksək təzyiq zonalarında yeni minerallaşma baş verə bilər. Bu minerallardan bəziləri "aşağı səviyyəli" mantiyadan daha sıxdır:
"İstənilən fiziki sistemdə, daha yüksək sıxlığa malik bir material daha aşağı sıxlığa malik bir materialın üstündə olarsa, batır və ya damlayır".
Tədqiqatda iştirak etməyən Ceorcia Tex geofiziki Mitçel Makmillanın sözlərinə görə, bu fikir mübahisəli olaraq qalır. O, böyük ehtimalla Yer kürəsində "litosfer damlaması"nın baş verdiyinə inansa da, onun sözlərinə görə, bu prosesin əlamətlərini ayırmaq çətin ola bilər.
Onlardan biri odur ki, "litosfer damcısı" yer qabığını qırışmış silsilələr və dərələrə çəkərək kiçik dağlar əmələ gətirə bilər. Ancaq Türkiyədə belə "gizli damcı əmələ gəlməsi" əlamətləri yox idi. Əvvəlki tədqiqatlar göstərib ki, böyük Anadolu yaylasının altındakı yer qabığından keçən seysmik dalğalar orta hesabla daha sürətli yayılır və bu da bu bölgələrdə sıxlıq və temperatur fərqlərini göstərir.
Səthdə qəribə bir şeyin baş verdiyini göstərən yeganə əlamət, yaylanın cənub hissəsində təxminən 4,196 kvadrat kilometr sahəsi olan qeyri-müəyyən şəkildə müəyyən edilmiş dairəvi çökəklik olan Konya hövzəsi idi.
Andersen və onun komandası hövzənin topoqrafiyasının geofiziki analizini aparıb və bu böyük çökəkliyin əmələ gəlməsini simulyasiya etmək üçün laboratoriya skamyasında təcrübə qurublar. Onlar orta mantiyanı təmsil etmək üçün qalın, yapışqan polimerdən, daha sərt üst mantiya üçün isə gil və polimer qarışığından istifadə etdilər, sonra hər şeyi silikon və keramika qabığı ilə örtdülər. Onlar tək qalanda gil-polimer təbəqəsi süni mantiyaya "damlamağa” başlayıb. Maraqlıdır ki, yuxarıdakı "qabıq" pozulmayıb. Daha sonra səthi ləkəsiz qoyan ikinci damcılama prosesi başlayıb. Əsl Konya hövzəsinin təhlili göstərir ki, eyni şey orada da baş verir.
"Nature Communications" jurnalında dərc olunan araşdırma, oxşar prosesin dünyanın bir çox dağ silsiləsi ətrafında baş verə biləcəyini göstərir.
Tarix: 11-10-2024, 10:00 Oxunub: 12
Bölməyə aid digər xəbərlər
9-09-2024, 17:54
Xaricdə Yaşayan Azərbaycanlı Alimlərin Forumunun ilk günü başa çatıb
13-08-2024, 18:03
Donald Tramp İlon Maska danışdı: Onun əsas mesajları nələr idi?
9-07-2024, 11:56
Bu planet "çürük yumurta kimi" iyi gəlir
5-07-2024, 17:38
Prezident Ərdoğan Qazaxıstandan qayıtdıqdan sonra danışdı: Putinlə Əsədi dəvət edə bilərik
19-06-2024, 13:02
Sualtı siqnalların qeydə alınması itkin Malayziya təyyarəsinin yerini göstərə bilər
11-06-2024, 13:19
Bu il FED-dən ən çox 2 ixtisar gözlənilir
11-10-2023, 10:30
"Skripkanı çalan Fransadır" - PREZİDENT QARABAĞDAKI VƏZİYYƏT BARƏDƏ GENİŞ MƏLUMAT VERDİ
5-03-2023, 08:00
"Bu yaxınlarda Azərbaycan-Özbəkistan İnvestisiya Fondu və Azərbaycan-Qırğız İnkişaf Fondu yaradılmışdır"
3-02-2023, 17:16
Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 9-cu, Yaşıl Enerji Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin 1-ci iclaslarının açılışı olub
25-05-2022, 20:38
Əhali aldığı mənzilə görə ödədiyi ƏDV-nin 30%-ni geri ala biləcək
31-01-2022, 10:52
Azərbaycanda təhsil seqreqasiyası: Həkimləri birinci və ikinci dərəcəliyə ayıran qərarlar - ARAŞDIRMA + FOTO
27-04-2021, 14:25
“Ağıllı kənd”in təməli qoyuldu, 200 fərdi ev tikiləcək
8-02-2021, 11:34
“Finance Group”: “Sizin problemlərinizi biz həll edə bilərik”
29-12-2020, 14:29
Bir qrup hərbçimiz “Şuşanın azad olunmasına görə” medalı ilə təltif edildi - SƏRƏNCAM
24-07-2020, 09:42
İlham Əliyevin yanında su təsərrüfatının vəziyyətinə həsr olunmuş müşavirə keçirildi - YENİLƏNİB + FOTO/VİDEO